Tłusty czwartek: historia i tradycje tego smakowitego dnia

Tłusty czwartek w Polsce: tradycje i lokalne zwyczaje

Ostatni dzień karnawału, tłusty czwartek to charakterystyczne polskie tradycje, które zwiastują nadejście Wielkiego Postu.To czas, w którym rządzą wyśmienite pączki, faworki, donuty, oponki i róże karnawałowe. Co ciekawe, tradycja świętowania tłustym jedzeniem ostatniego dnia przed postem została zaczerpnięta od pogan. W czasach przedchrześcijańskich w ten sposób żegnano zimę i przygotowywano się na nadejście wiosny. Na wystawnych ucztach serwowano pieczone mięsa, chleb i wino. Wtedy też pojawiły się przekąski, będące pierwszymi zalążkami pączków, a mianowicie rodzaj ciasta chlebowego nadziewanego mięsem, skwarkami i słoniną, które służyły jako zakąska do wódki.

Zwyczaj spożywania słodkich pączków był praktykowany na dworach od około XVI wieku. Natomiast od XVII wieku, gdy zaczęto inspirować się kuchnią francuską i przyrządzać lżejsze i apetyczniejsze ciasto drożdżowe, pączek zyskał zupełnie inne walory smakowe.

Wówczas środku pączki na tłusty czwartek miały umieszczony orzech, który symbolizował szczęście i wróżył pomyślność dla osoby go znajdującej.

Nie wszędzie jednak obchodzono ten dzień w taki sam sposób. W Małopolsce na przykład nazywano to święto combrowym czwartkiem. Legenda głosi, że żył w okolicy zły i bardzo bogaty człowiek. Był on skąpym krakowskim wójtem o nazwisku Comber, który gnębił i grabił okoliczną ludność. Gdy zmarł — w czwartek — mieszkańcy, wyprawili wielką fetę z winem i tłustym jedzeniem. Według przekazów tak świętowano z roku na roku, by uczcić radość, wyzwolonej spod rąk ciemiężcy ludności.

Na Śląsku do niedawna jeszcze w tłusty czwartek po wioskach chodziły pochody przebierańców. Jedna z postaci przebrana była za niedźwiedzia i to nim właśnie straszono mieszkańców i zmuszano do częstowania uczestników zabawy słodkimi przekąskami. Podobne pochody odbywały się i w innych częściach Polski, gdzie w ten sposób czczono koniec karnawału.

Kiedy wypada tłusty czwartek

Już spieszymy z odpowiedzią na pytanie: kiedy jest tłusty czwartek? Musisz wiedzieć, że jest on świętem ruchomym. Jego data uzależniona jest od Świąt Wielkanocnych. Zawsze rozpoczyna ostatni tydzień karnawału i jest ostatnim czwartkiem przed Wielkim Postem, który zaczyna się od Środy Popielcowej.

Kiedy jest tłusty czwartek: daty w 2023 i 2024 roku

A dokładnie kiedy przypada tłusty czwartek w 2024 roku? Jest to ostatni czwartek przed Wielkim Postem, a ten okres rozpoczyna przypadająca na 46 dni przed Wielkanocą Środa Popielcowa. Ponieważ Wielkanoc jest świętem ruchomym, tłusty czwartek 2024 będziemy świętować 8 lutego.

Pączki i faworki: przepisy na tłusty czwartek

Tłusty czwartek to dzień, w którym możemy zapomnieć o kaloriach i zajadać się słodkimi, a często też tłustymi pysznościami. Oczywiście tego dnia króluje pączek z nadzieniem różanym. Oto przepis jak go przygotować:

Składniki

• 500 g mąki pszennej,
• 250 ml mleka,
• 100 g roztopionego masła,
• 25 g świeżych drożdży,
• 5 żółtek,
• 3 łyżki cukru,
• 1 kieliszek spirytusu,
• ½ laski wanilii,
• ½ łyżeczki soli,
• konfitura różana,
• cukier puder do posypania lub lukier.

Przygotowanie

• Przygotuj ciasto — w misce umieść rozkruszone drożdże, zasyp 1 łyżką cukru i 3 łyżkami mąki. Następnie zalej ¼ szklanki letniego mleka i wymieszaj do rozpuszczenia się drożdży. Przykryj ściereczką i odstaw na 15 minut w ciepłe miejsce do wyrośnięcia.
• Dodaj pozostałe składniki — mąkę, mleko, cukier, żółtka, roztopione masło, ziarenka z laski wanilii, spirytus oraz sól.
• Wyrabiaj kilka minut, aż ciasto będzie elastyczne. Ponownie odstaw przykryte do wyrośnięcia na około godzinę. Ciasto powinno podwoić swą objętość.
• Po tym czasie wyrośnięte ciasto wyłóż na oprószony mąką blat i krótko wyrabiaj, przez około ⅔ minuty, pozbywając się pęcherzy powietrza.
• Ciasto podziel na ok. 20 porcji. Każdą część spłaszcz na placek i na środku umieść solidną łyżkę konfitury.
• Placki dokładnie zlep i połóż łączeniem ciasta do spodu na posypanej mąką desce.
• Z ciasta uformuj kule. Odstaw do wyrośnięcia na następne 30 minut.
• W dużym, szerokim garnku rozgrzej olej do temperatury 180 stopni.
• Wyrośnięte pączki wkładaj na odpowiednio nagrzany olej i smaż partiami przez około 2 minuty z każdej strony, na złoty kolor.

Drugim przysmakiem tłustego czwartku są faworki, zwane też chrustem, chruścikami lub kreplami. Do ich przygotowania potrzebne będzie:

• 400 g mąki pszennej,
• 5 żółtek,
• ½ szklanki śmietany 18-procentowej,
• szczypta soli,
• 1 płaska łyżka cukru pudru,
• 1 łyżka spirytusu,
• tłuszcz do głębokiego smażenia np. olej rzepakowy,
• cukier puder do obsypania.

Przygotowanie

• Do miski wsyp mąkę, cukier puder i sól. Dokładnie wymieszaj. Pośrodku mąki zrób wgłębienie, dodaj żółtka i spirytus.
• Następnie stopniowo dodawaj śmietanę i mieszaj za pomocą łyżki, by składniki się połączyły. Ciasto powinno mieć gęstą, zwartą konsystencję.
• Gdy składniki się połączą, zagnieć ciasto ręcznie, na początku będzie dość zwarte i spójne. Takie ciasto należy dokładnie wybić wałkiem do momentu, aż na powierzchni ciasta pojawią się małe pęcherzyki powietrza.
• Kiedy ciasto stanie się elastyczne, podziel je na dwie części. Jedną z nich rozwałkuj na cienki placek, a drugą odłóż i przykryj ściereczką.
• Rozwałkowane ciasto pokrój na wąskie paski ok. 3×10 cm. Każdy pasek natnij wzdłuż pośrodku i przewlecz przez otwór końcówkę wstążki. Tak samo postępuj z drugą częścią ciasta.
• Faworki smaż na rozgrzanym oleju z obu stron na złoty kolor. Usmażone chruściki odsącz na ręczniku papierowym. Pozostaw do przestudzenia. Przed podaniem oprósz cukrem pudrem.

Smacznego!

Co jeść w tłusty czwartek: najlepsze pomysły na słodkie przysmaki

Według polskiej tradycji każdy powinien zjeść chociaż jednego pączka w tłusty czwartek, aby mu się dobrze wiodło do końca roku. 

Inne propozycje słodkości na ten dzień łasucha rzec można to:

• faworki,
• churros,
• rogaliki,
• oponki serowe,
• różyczki,
• pączki hiszpańskie,
• esy-floresy, czyli chrust lany,
• kokosanki na białkach,
• rurki z kremem.

Dlaczego jemy pączki w tłusty czwartek: ciekawostki i historia

Jedną z takich ciekawostek, jest historia pączka z adwokatem, którą zapoczątkował sam Stanisław August Poniatowski. 

Podczas tradycyjnych Obiadów Czwartkowych, król i jego świta zbierali się na wspólnym posiłku. Po jednej z uczt Stanisław August Poniatowski zaprosił swojego prawnika na ważną rozmowę. Z racji tego, że akurat przypadał tłusty czwartek w roku 1773, król oznajmił swoim sługom, żeby nie przeszkadzali mu w pączku z adwokatem. 

Na pamiątkę tego wyjątkowego spotkania co roku w polskich cukierniach pojawiają się pączki z adwokatem.

Jeśli natomiast chodzi o tłusty czwartek historia jego powstania, to tak jak już wspominaliśmy, geneza tego święta sięga czasów pogańskich. Był to dzień, w którym świętowano odejście zimy i nadejście wiosny. Ucztowanie opierało się na jedzeniu tłustych potraw, szczególnie mięs oraz piciu wina, a zagryzkę stanowiły pączki przygotowane z ciasta chlebowego, nadziewane słoniną.

Tłusty czwartek: jak uniknąć przesady i cieszyć się smakiem

Nie wyobrażasz sobie tłustego czwartku bez zjedzenia pączka, a jednocześnie martwisz się o ilość kalorii? Wszystko można pogodzić!

Tradycyjne pączki smażone na głębokim tłuszczu to kaloryczna bomba. W zależności od dodatków mogą mieć nawet 400 kalorii. Są smaczne, ale niezdrowe, pełne cukru i tłuszczu.

Zdrowszą wersję stanowią pączki pieczone, które mają nawet połowę mniej kalorii od tych smażonych. Oto przepis na takie fit pyszności:

Składniki:

• 50 g drożdży,
• 1 szklanka mleka,
• 2 łyżki cukru+1 łyżeczka cukru,
• 2 i pół szklanki mąki,
• ok.30 g masła,
• 1 jajko,
• szczypta soli,
• ulubiony dżem lub konfitura do nadziewania,
• cukier puder do posypania.

Przygotowanie:

• Drożdże rozkrusz i wymieszaj z mlekiem w temperaturze pokojowej wraz z łyżeczką cukru. Odstaw na co najmniej kilkanaście minut w ciepłe miejsce, aż drożdże zaczną pracować, masło rozpuść.
• Mąkę, cukier, jajko, roztopione, ale wystudzone masło, zaczyn drożdżowy i szczyptę soli wymieszaj w misce. Wyrób ciasto, a następnie przykryj je ściereczka i odstaw na godzinę, aby dobrze wyrosło.
• Rozgrzej piekarnik do 170 stopni Celsjusza. Ciasto zagnieć, rozwałkuj na grubość ok.1,5 cm. Szklanką lub foremką wykrawaj okrągłe pączki. Ułóż je na blasze i odstaw na 20-30 minut, żeby dobrze wyrosły. Piecz 15-18 minut, aż będą rumiane.
• Gotowe pączki nakłuwaj nożem i nadziewaj szprycą wypełnioną dżemem lub innym nadzieniem. Pączki możesz też przekroić jak bułeczki i posmarować nadzieniem. Na koniec posyp je z wierzchu cukrem pudrem.