Wielki Piątek w Kościele katolickim jest upamiętnieniem Męki Pańskiej. To dzień najgłębszej żałoby, skupienia i powagi. Chcesz wiedzieć, czy w Wielki Piątek trzeba iść do kościoła, ile trwa msza w Wielki Piątek, a i ile trwa triduum paschalne? Te informacje uzyskasz po przeczytaniu tego artykułu. Zapraszamy do lektury!
Spis treści
Kiedy jest Wielki Piątek: daty i znaczenie w kalendarzu liturgicznym
Wielki Piątek jest drugim dniem Triduum Paschalnego. W kościele katolickim jest to dzień sądu, męki i śmierci Jezusa na krzyżu i adoracja krzyża jest najważniejszym wydarzeniem wielkopiątkowej liturgii. Msza w Wielki Piątek, jedyny raz w roku nie jest sprawowana. Na znak żałoby nie dzwonią dzwony i nie grają organy, a podczas liturgii zamiast dzwonków używa się kołatek. Przez cały Wielki Piątek obowiązuje przestrzeganie ścisłego postu. Poranna liturgia męki pańskiej, której towarzyszą pieśni na Wielki Piątek, jest sprawowana w kościele, gdzie odczytuje się opis męki Chrystusa, a po południu przy dźwięku kołatek odbywa się procesja do Grobu Pańskiego. Jest to święto ruchome, którego data jest powiązana z datą obchodów Wielkanocy. Może wypaść pomiędzy 20 marca a 23 kwietnia. Tego roku przypada na dzień 29 marca.
Czy w Wielki Piątek trzeba iść do kościoła: zrozumienie zobowiązań wiernych
Wierni w Wielki Piątek nie mają obowiązku udziału we Mszy Świętej. Co więcej – żadna Msza Święta nie jest nawet w tym dniu celebrowana. Nie oznacza to, oczywiście, że w świątyniach katolickich nic się nie dzieje. Wręcz przeciwnie – do popołudniowej Liturgii Męki Pańskiej w kościelnych ciemnicach trwają adoracje Najświętszego Sakramentu. Organizowane są także nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W każdej parafii po południu odprawiana jest Liturgia Męki Pańskiej. Do jej najważniejszych elementów zalicza się: adorację Krzyża, liturgię darów uprzednio konsekrowanych oraz przeniesienie Najświętszego Sakramentu do specjalnie przygotowanej kaplicy, tj. do Grobu Pańskiego.
Wielki Piątek nie jest świętem nakazanym. Wierni Kościoła rzymskokatolickiego nie są zatem zobowiązani do udziału w Liturgii Męki Pańskiej, ale muszą przez cały dzień zachować wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych oraz ścisły post. Ze względu na pokutny charakter tego dnia należy również powstrzymać się od udziału w zabawach lub innych hucznych imprezach.
Liturgia Wielkiego Piątku: zrozumienie centralnych obrzędów tego dnia
Centrum liturgii wielkopiątkowej jest uroczysta adoracja krzyża — adoracja Syna Bożego, który oddał życie za zbawienie wszystkich ludzi. W kościołach katolickich przygotowuje się Groby Pańskie i odwiedza je. Nie odprawia się w tym dniu mszy św., jedynie po południu celebrowane jest nabożeństwo, podczas którego śpiewa się pieśni o krzyżu i tajemnicy Komunii Świętej. Czytane są odpowiednie fragmenty Pisma Świętego. Bywa też, że odtwarzane jest całe kalwaryjskie misterium Męki Pańskiej, po którym wierni czuwają przy symbolicznym Grobie Jezusa aż do Wielkiej Nocy. Nabożeństwo wielkopiątkowe rozpoczyna się liturgią słowa, w której naczelne miejsce zajmuje opis Męki Pańskiej według św. Jana. W tym dniu wierni koncentrują się na rozważaniu biblijnego opisu Męki Pańskiej i śmierci Chrystusa na Krzyżu, a następnie na adoracji i uczczeniu Krzyża Świętego. Liturgia podkreśla bardziej chwałę odkupienia przez Krzyż niż poniżenia przez Mękę. W uroczystej modlitwie powszechnej Kościół stara się w tym dniu pamiętać o wszystkich. W sposób szczególny wierni modlą się o zachowanie pokoju na świecie, za starszych braci w wierze (Żydów) oraz rządzących państwami. Wielki Piątek jest w całej Polsce dniem skupienia, powagi, wzmożonej pobożności i gorliwych praktyk religijnych. Obrzędy Wielkiego Piątku dotyczą również rezygnacji w tym dniu nie tylko z jedzenia potraw mięsnych, ale również z zachowania postu co do ilości spożywanych pokarmów: tylko raz w ciągu dnia można zjeść do syta. Niektóre bardzo pobożne osoby przez cały ten dzień dobrowolnie wstrzymują się od jedzenia i picia lub piją tylko czystą wodę i spożywają trochę suchego chleba. Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku odnotować można w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, by adorować drzewo Krzyża. W odniesieniu do Rzymu pierwsze opisy celebracji Wielkiego Piątku pochodzą z VII w. Pierwszy typ liturgii sprawowany był przez papieża w kościele św. Jana Jerozolimskiego i obejmował odczytanie opisu Męki Pańskiej wg św. Jana, modlitwę powszechną i procesję z relikwiami krzyża. W Polsce w ostatnich latach na ulicach wielu miast odprawiane jest nabożeństwo Drogi Krzyżowej.
Droga krzyżowa w Wielki Piątek: tradycja kontemplacji i modlitwy
Uczestnictwo w Drodze Krzyżowej uczy nas autentycznego kroczenia z Jezusem i uświadamia nam, że gdy my – ludzie chodzimy Jego drogami, to i On nas poprowadzi naszą drogą krzyżową. Droga Krzyżowa pokazuje też, jak nieograniczona jest miłość Boga do nas, grzeszników. Pokazuje, że jest dla nas wysłużone i wypracowane przez Jezusa miłosierdzie. Dzięki Drodze Krzyżowej nie damy się zwieść pokusom, że nasze życie jest dla Boga nieważne, że nas nie kocha, że gdy pójdziemy do spowiedzi, to usłyszymy, że Jezus już za te nasze grzechy zapłacił. Bóg nikogo nie oskarży, lecz pokaże, że nasze grzechy są spłacone. Droga Krzyżowa pokazuje też, że śmierć to nie jest koniec, że teraz czeka nas przejście do Domu Ojca, a kiedyś z Jezusem na końcu czasów powróci też i nasze ciało, już przemienione i chwalebne jak Ciało Zmartwychwstałego Jezusa. Idziemy na Drogę Krzyżową również po to, żeby zobaczyć, że na tej drodze jest Maryja, Matka naszego zawierzenia. I Ona będzie na wszystkich naszych drogach krzyżowych, bo jest wierna, bo kocha.
Głębokie rozważania i modlitewna atmosfera Drogi Krzyżowej pozwalają nam mocniej uświadomić sobie, jak wiele uczynił dla nas Pan w dniu swojej Męki i Śmierci. Nikt nie uczynił aż tyle dla człowieka… „I choć Wielki Piątek jest dniem pełnym smutku, to jednocześnie sprzyja ożywieniu naszej wiary, umocnieniu naszej nadziei i odwagi, byśmy mogli nieść swój krzyż z pokorą, ufnością i zawierzeniem Bogu, niezłomnie przekonani o Jego wsparciu oraz o Jego zwycięstwie”. (Benedykt XVI, 8 kwietnia 2009 r.)
Post w Wielki Piątek: znaczenie i praktyki postne
Wielki Piątek jest dniem postu ścisłego, czyli ilościowego i jakościowego. Warto w tym kontekście wyjaśnić dwa terminy, jakimi posługuje się Kościół – „post” i „wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych”. „Postem” lub „postem ścisłym” nazywamy wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych oraz ograniczenie się do trzech posiłków, w tym tylko jednego do syta. Do tej praktyki zobowiązane są osoby od 18. roku życia do rozpoczęcia 60. roku życia wyłącznie w Środę Popielcową i w Wielki Piątek. Z kolei wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, nazywana także postem jakościowym obowiązuje w Środę Popielcową oraz wszystkie piątki całego roku z wyjątkiem określonych świąt. Dotyczy wszystkich, którzy ukończyli czternasty rok życia. Wynika to z przepisów Prawa Kanonicznego – kanon 1251 stanowi: „Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa lub innych pokarmów, zgodnie z zarządzeniem Konferencji Episkopatu, należy zachowywać we wszystkie piątki całego roku, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość. Natomiast wstrzemięźliwość i post obowiązują w Środę Popielcową oraz w piątek Męki i Śmierci Pana naszego Jezusa Chrystusa. Post praktykowany był od najdawniejszych czasów w różnych religiach. W sposób bardzo konkretny obecny był również w tradycji żydowskiej. Traktowano go początkowo magicznie. Z czasem zaczęto dostrzegać, że post sam dla siebie, jako czysto zewnętrzne działanie, nie ma w kontekście wiary wielkiej wartości. Powinna mu zatem towarzyszyć przemiana serca i solidarność z potrzebującymi, o czym wyraźnie przypomina prorok Izajasz.
Czy Wielki Piątek jest wolny od pracy: przegląd tradycji i praktyk
Wielki Piątek to z punktu widzenia katolików jeden z najważniejszych dni w roku. I choć zdecydowana większość Polaków deklaruje się jako osoby wierzące, to w naszym kraju ten dzień jest zwykłym dniem roboczym. Jednocześnie prawie cała Europa tego dnia już odpoczywa, a katalog świąt w Polsce ustawowo wolnych od pracy nie wymienia Wielkiego Piątku. Ciekawostką jest fakt uznawania Wielkiego Piątku jako święta wolnego od pracy w niektórych państwach na świecie, takich jak na przykład Niemcy, Austria, Dania, Wielka Brytania, Portugalia.
Co się robi w Wielki Piątek: tradycje i zwyczaje świąteczne
Wiele różnorodnych zwyczajów i obrzędów praktykowano w Wielki Piątek. Wczesnym świtem, starając się, żeby nikt nie wiedział, wędrowano do rzeki i strumieni, by się umyć w bieżącej wodzie, gdyż wierzono, że zapewni to zdrowie i urodę na cały rok. Szczególne właściwości miała woda krzyżowa, tj. pochodząca z miejsca, gdzie łączyły się dwa strumienie. Wodę ze strumieni przynoszono także do domów. Wykorzystywano ją w oborze do mycia krów, by były zdrowe i dawały dużo mleka. Wodę pozostałą po umyciu zwierząt w skrytości wynoszono nad rzekę i ją wylewano.
Wczesnym rankiem w Wielki Piątek gospodynie sadziły czosnek, a gdy dzień był pogodny, również groch. Z kolei gospodarze dla ochrony przed „złem”, jak mówiono, obchodzili trzy razy obejście. Przy wszelkich zajęciach w tym dniu należało się spieszyć, by nie być leniwym w ciągu roku i na czas wykonywać wszystkie prace. Z Wielkim Piątkiem wiązał się także zwyczaj „wieszania barszczu”, głównej potrawy w okresie postu poprzedzającego Wielkanoc.
Powszechnie Wielki Piątek był dniem żałoby. Wstrzymywano się od czesania włosów i przeglądania się w lustrze. Zachowywano także ścisły post. W niektórych wsiach obowiązywał zakaz pieczenia chleba i przędzenia lnu. U podstaw zakazu pieczenia chleba leżała wiara, że w piecu zamieszkiwały dusze zmarłych, odwiedzające zagrodę w Wielki Piątek i nie powinno się ich niepokoić. Co najważniejsze w Wielki Piątek gotowano jaja, następnie wykonywano z nich pisanki, które Wielką Sobotę święcono.
Jeśli Wielki Piątek jest dniem pełnym smutku, to jednocześnie jest najwłaściwszym dniem dla obudzenia na nowo naszej wiary, dla umocnienia naszej nadziei i odwagi niesienia przez każdego swego krzyża z pokorą, ufnością i zdaniem się na Boga, mając przy tym pewność wsparcia przez Niego i Jego zwycięstwa. Liturgia w tym dniu śpiewa: „O Crux, ave, spes unica — Witaj, Krzyżu, nadziejo jedyna!”-mówił Benedykt XVI.
