Roman Polański — filmy i burzliwe życie polskiego reżysera

Najważniejsze filmy Romana Polańskiego

Rajmund Roman Thierry Polański urodził się w 1933 roku w Paryżu jako Raymond Thierry Liebling. Jego rodzice, Mojżesz i Bella, byli Żydami. Gdy Roman miał 3 lata, zdecydowali się na przeprowadzkę do Krakowa, a wkrótce po rozpoczęciu II wojny światowej przeniesiono ich do tamtejszego getta. Matka zginęła w Auschwitz, natomiast ojciec skorzystał z pomocy przyjaciół katolików i dzięki aryjskiemu wyglądowi syna ukrył małego Romana poza miastem, co pozwoliło mu przetrwać Zagładę. Po wojnie obydwoje, za namową drugiej żony Mojżesza, Wandy Zajączkowskiej, zmienili nazwisko z Liebling na Polański. Roman nie miał z nimi jednak zbyt bliskich relacji – szybko się usamodzielnił i oddzielił od rodziny.

Polański od dziecka interesował się światem kina. Fascynował się filmowym sprzętem i lubił słuchać audycji radiowych (z radia, które skonstruował sobie samodzielnie). Już w 1948 roku występował w teatrze, a w 1953 roku pojawił się w filmie „Trzy opowieści” Konrada Nałęckiego, dzięki czemu poznał m.in. Andrzeja Wajdę, w którego pełnometrażowym debiucie pojawił się rok później. Mimo że z początku nie mógł dostać się na żadną uczelnię, w 1954 roku rozpoczął naukę z zakresu reżyserii w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej. To właśnie tam powstały jego pierwsze filmy krótkometrażowe. Jego kolejne projekty pokazywały, że interesują go tematy skoncentrowane na przemocy i okrucieństwie. Mimo że ukończył szkołę, nie otrzymał dyplomu z powodu nienapisania pracy teoretycznej. Wkrótce dostał jednak zlecenie na pierwszy film pełnometrażowy.

W 1961 roku rozpoczął pracę nad „Nożem w wodzie”, który kręcony był na Mazurach. Mimo że produkcja spotkała się z ostrą krytyką w kraju, Polański zdobył uznanie na Festiwalu Filmowym w Wenecji oraz swoją pierwszą nominację do Oscara za „Najlepszy film nieanglojęzyczny”. Niechęć polskich krytyków skłoniła reżysera do wyjazdu z Polski i wkrótce przeniósł się do Paryża. Mimo współpracy ze scenarzystą Gerardem Brachem tam również niełatwo było mu rozpocząć nową produkcję. 

Oferta nadeszła jednak z Wielkiej Brytanii, gdzie polsko-amerykański producent, Gene Gutowski, pomógł mu  w zainicjowaniu filmu „Wstręt” opowiadającego o kobiecie zmagającej ze schizofrenią i lękiem przed mężczyznami. Produkcja odniosła sukces, a Polański zdobył nagrody w Wenecji i Berlinie, dzięki czemu wkrótce zaczął pracę nad kolejnymi projektami. W 1966 roku powstał film „Matnia”, a w 1967 roku „Nieustraszeni pogromcy wampirów”, na którego planie poznał swoją przyszłą żonę – Sharon Tate. Wkrótce Polański z Gutowskim założyli własną firmę produkcyjną w Londynie.

W 1968 roku reżyser wraz z ukochaną wyjechali do Hollywood. Tam zdobył uznanie za filmy takie jak „Dziecko Rosemary”, „Lokator” oraz „Chinatown” i kolejną nominację do Oscara. Jednak równocześnie były to lata, gdy Polański musiał zmierzyć się z osobistymi skandalami i tragedią – zabójstwem ciężarnej żony przez sektę Charlesa Mansona w 1969 roku, a później z oskarżeniami o gwałt na nieletniej pod koniec lat 70. Wydarzenia miały ogromny wpływ na jego życie zawodowe i osobiste. Zmuszony do opuszczenia Stanów Zjednoczonych, Polański powrócił do Europy, gdzie powstały jego kolejne filmy: „Tess” i „Piraci”. 

Nigdy nie wrócił do Ameryki. Obecnie Francja jest domem reżysera, gdzie mieszka Roman Polański razem z żoną, Emmanuelle Seigner, oraz dziećmi. Pomimo kontrowersji wokół jego życia osobistego pozostał jednym z najbardziej uznanych reżyserów filmowych. W 2002 roku zdobył swojego pierwszego Oscara w kategorii „Najlepszy reżyser” za film „Pianista”. 

Mimo że każdy projekt reżysera stanowi dzieło światowej kinematografii, przedstawiamy kilka z tych, które uważane są za najsłynniejsze filmy Polańskiego!

Nóż w wodzie (1961)

„Nóż w wodzie” to pierwszy film pełnometrażowy Romana Polańskiego. Jego premiera odbyła się w 1961 roku. Zdobył pierwszą w historii polskiej kinematografii nominację do Oscara. Wspominając „Nóż w wodzie” obsada nie pozostaje bez znaczenia: w głównych rolach pojawili się Leon Niemczyk, Zygmunt Malanowicz oraz Jolanta Umecka.

Fabuła filmu skupia się na trzech postaciach: małżeństwie Andrzeja i Krystyny oraz Chłopaku – autostopowiczu, który dołącza do nich w podróży. Sytuacja zaczyna się komplikować, bo pomiędzy mężczyznami zaczyna narastać rywalizacja o kobietę. 

Pianista (2002)

„Pianista” jest dramatem wojennym, który powstał na podstawie wspomnień polskiego pianisty i kompozytora Władysława Szpilmana. Rolę tytułowego pianisty zagrał Adrien Brody, który zdobył za nią Oscara dla „Najlepszego aktora”, natomiast Polańskiemu została przyznana nagroda Akademii Filmowej za najlepszą reżyserię.

Film opowiada historię Szpilmana, który był Żydem i przeżył Holocaust w Warszawie. Mężczyzna to utalentowany pianista, ale jego życie i kariera zostają przerwane przez wojnę. Polański zbudował wzruszający i wstrząsający portret człowieka, który w obliczu największej tragedii nie traci miłości do muzyki. 

Autor widmo (2010)

„Autor widmo” to thriller Romana Polańskiego z 2010 roku oparty na powieści Roberta Harrisa. W rolach głównych pojawili się Ewan McGregor, Pierce Brosnan oraz Olivia Williams.

Fabuła skupia się na pisarzu – ghostwriterze, który ma spisać wspomnienia byłego premiera Wielkiej Brytanii. Mimo że miała to być historia ważnych wydarzeń z czasów jego kariery politycznej, tajemnice z przeszłości stają się znacznie bardziej intrygujące. Podczas pisania na jaw wychodzą kontrowersyjne decyzje podejmowane przez polityka, które sprowadzają śmiertelne zagrożenie na eksplorującego je autora.

Filmografia Romana Polańskiego

Warto wspomnieć o gatunkach, jakie w swojej karierze eksplorował Roman Polański – filmy, które pozwoliły na zaprezentowanie wszechstronności i talentu. W jego dorobku reżyserskim pojawiły się zarówno dramaty psychologiczne, thrillery, komedie, jak i dramaty wojenne.

Poniżej przedstawiamy wszystkie tytuły filmów Polańskiego!

• Nóż w wodzie (1961),
• Wstręt (1965),
• Matnia (1966),
• Nieustraszeni pogromcy wampirów (1967),
• Dziecko Rosemary (1968),
• Tragedia Makbeta (1971),
• Co? (1972),
• Chinatown (1974),
• Lokator (1976),
• Tess (1979),
• Piraci (1986),
• Frantic (1988),
• Gorzkie gody (1992),
• Śmierć i dziewczyna (1994),
• Dziewiąte wrota (1999),
• Pianista (2002),
• Oliver Twist (2005),
• Autor widmo (2010),
• Rzeź (2011),
• Wenus w futrze (2013),
• Prawdziwa historia (2017),
• Oficer i szpieg (2019),
• Pałac (2023).

Roman Polański: wpływ osobistych doświadczeń na filmową narrację

W dorobku reżyserskim Polańskiego wyraźnie widoczny jest także wpływ, jaki jego doświadczenie życiowe wywarło na filmową narrację. Najbardziej oczywiste z przeżyć, czyli ocalenie od Zagłady, daje o sobie znać przede wszystkim w podejmowaniu tematyki wojennej i Holocaustu – szczególnie w oscarowym filmie „Pianista”. 

W karierze Polańskiego nieraz krążyły plotki wokół jego fascynacji złem, która miała zrodzić się z oglądania okrucieństwa oczami dziecka. Trauma z czasów dzieciństwa wzmocniona doświadczeniem z końcówki lat 60. (morderstwem Sharon Tate i ich nienarodzonego dziecka) skłoniły reżysera do eksploracji tematów związanych z psychologią ludzkich zachowań i kładzeniem nacisku na mroczne strony ludzkiej natury, tak jak w przypadku filmów „Repulsja” oraz „Dziecko Rosemary” – tu pojawiły się także teorie, jakoby produkcja miała zawierać elementy biograficzne z życia reżysera.

Kontrowersje i triumfy: Roman Polański w światowym kinie

Polański ma na swoim koncie szereg triumfów, ale też większych i mniejszych kontrowersji, które nierzadko przyćmiewały jego sukcesy. 

Swoim pierwszym filmem „Nożem w wodzie” od razu wkroczył na światowy poziom kina i zdobył nominację do Oscara, pierwszego w historii polskiej kinematografii. Jego talent od początku był więc niezaprzeczalny. Kolejne nominacje pojawiły się w 1969 za „Dziecko Rosemary” oraz w 1975 za „Chinatown”.

 W 1977 roku Polański został oskarżony o gwałt, którego miał dokonać na 13-letniej Samancie Geimer. Mimo że z początku nie przyznawał się do zarzuconego czynu, po rozmowach z prawnikami zgodził się na wymierzoną karę i na krótki czas trafił do więzienia. 

Dla przeciwnej strony nie było to jednak wystarczające, a toczony przez lata bój spowodował, że Polański opuścił Stany Zjednoczone i nigdy tam nie powrócił – mimo że obecnie Samantha szczerze wypowiada się w kwestii tego, że nie chowa urazy. Kobieta sama bezskutecznie zwracała się do amerykańskiego rządu o umorzenie sprawy. Z tego też powodu, gdy w 2003 roku otrzymał swojego pierwszego Oscara za „Pianistę”, nawet jako reżyser filmu nie mógł pojawić się na rozdaniu statuetek, gdyż natychmiast zostałby aresztowany.

Dziedzictwo i przyszłość Romana Polańskiego: jego miejsce w historii filmu

Polański znany jest z eksperymentowania w zakresie narracji i stylistyki filmowej, a jego innowacyjne podejście do kina i sposób poruszania tematów psychiki ludzkiej znacząco wpłynęły na światową kinematografię. Filmy takie jak „Chinatown” i „Pianista” stanowią dziś ważne dzieła dla historii kina, a produkcje reżysera nieustannie są źródłem inspiracji dla młodych twórców.

Niestety nie tak pozytywnie maluje się obecnie przyszłość reżysera. Najnowszy film Romana Polańskiego „Pałac” z 2023 miał duże kłopoty nie tylko z obsadą, ale i dystrybucją. Oprócz tego reżyser, mimo że doceniany przez wielu widzów, nieustannie znajduje się w ogniu krytyki za swoje czyny. W związku z tym wciąż pojawiają się pytania, czy osiągnięcia artystyczne powinny być oddzielane od moralnych występków artysty.

W 2024 Polański ma ponownie stanąć przed sądem, tym razem w sprawie zniesławienia aktorki Charlotte Lewis, która w 2010 roku (wraz z innymi aktorkami) oświadczyła, że została wykorzystana seksualnie przez Polańskiego. Biorąc pod uwagę, ile lat ma Roman Polański, procesy te mogą ciągnąć się nawet do śmierci reżysera.