Przemoc w związku: ekonomiczna, fizyczna, psychiczna. Jak sobie z tym radzić?

Przyczyny przemocy w związkach

Czym dokładnie jest przemoc? Najbliżej temu zjawisku jest do okrucieństwa, brutalności i przestępczości. Przyczyn przemocy występującej w związku może być wiele. Wśród psychopatologicznych objawów agresji wymienia się m.in.:

• nadmierną samokrytykę połączoną z pragnieniem dominacji,
• przeżywanie przyjemności związanej ze świadomym lub nieświadomym przysparzaniem komuś cierpień,
• zamiłowanie do upokarzania innych.

Sprawca naraża na szkody zdrowie i życie ofiary. Jest przy tym świadomy skutków swoich działań. Przemoc jest intencjonalnym i zamierzonym działaniem człowieka, ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary. Dokonuje się ona poprzez naruszenie praw osobistych drugiego człowieka, manipulowanie, nieliczenie się z dobrem ofiary przemocy, powodowaniem cierpienia.

Niestety przemoc zawsze oznacza pewnego rodzaju dysproporcje, zachwianie sił. To oprawca najczęściej ma znaczącą przewagę. W takiej relacji najczęściej występuje spora asymetria sił, co odróżnia przemoc od agresji. Oprawca jest silniejszy od ofiary pod wieloma względami, przez co wydaje się, że jest na tak zwanej wygranej pozycji. Niestety, czasami „ciepło domowego ogniska miewa piekielną temperaturę”.

Cechy przemocy

Jeśli w relacji wystąpi przemoc warto mieć świadomość, że jej najczęstsze cechy to:

• cykliczność,
• tendencja do powtarzalności,
• eskalacja,
• przebieg w wymiarze dominacja kontra uległość

W związku z powyższym, jeśli ktoś już kilka razy podniósł na ciebie rękę, gnębił cię psychicznie bądź odcinał od jakiegokolwiek dochodu pozwalającego zaspokoić podstawowe potrzeby, wiedz, że istnieje ekstremalnie wysokie ryzyko, że sytuacja się powtórzy lub będzie powtarzać się regularnie.

Przemoc gorąca czy chłodna?

Wśród przemocy naukowcy wyodrębnili m.in. takie typy jak: przemoc gorąca i chłodna. Ta pierwsza charakteryzuje się spontanicznością, a u jej podstaw najczęściej występuje furia połączona z frustracją. Ten rodzaj agresji pojawia się stosunkowo szybko, a po rozładowaniu ładunku emocjonalnego oprawcy, równie szybko znika

Przemoc chłodna co to takiego?

Natomiast przemoc chłodna motywowana jest kalkulacją i premedytacją. Nie występuje tutaj furia i gniew, ponieważ do osiągnięcia zamierzonego efektu całkowicie nie są potrzebne gwałtowne zachowania czy emocje. Ten rodzaj przemocy najczęściej występuje u osób, które mają tendencję do budowania relacji międzyludzkich w myśl modelu współżycia autorytarnego.

Przemoc w związku dotyczy zawsze wyłącznie partnerów?

Błędnym jest założenie, że przemoc w związku dotyczy wyłącznie oprawcy i ofiary, np. męża i żony, partnerki lub partnera. Jeśli osoby te żyją w kilkuosobowej rodzinie pod jednym dachem, np. z dziećmi bądź teściami lub jednymi i drugimi, wówczas trzeba mieć świadomość, że przemoc w jakiejkolwiek formie występująca między dwiema osobami przekłada się również na wszystkich pozostałych domowników

Często, ofiarom przemocy wydaje się, że w ramach poświęcenia się i pogodzenia z aktualną sytuacją uda im się ,,uratować rodzinę”. Uratować w kontekście kontynuacji wspólnego mieszkania z oprawcą oraz dzielenia przestrzeni domu.

Niestety, najczęściej jest to najgorszy z możliwych scenariuszy, doprowadzający nie tylko do psychicznego wyniszczenia bezpośredniej ofiary przemocy, ale również wszystkich pozostałych osób, które są obserwatorami, współodczuwającymi krzywdę zadawaną przez oprawcę.

Tkwienie w relacji, która naznaczona jest regularnymi aktami przemocy w jej różnych wariantach lub wyłącznie jej obserwowanie, np. oczami dziecka doprowadza do wielu traum w późniejszym życiu. Dzieci, które widzą obraz domu rodzinnego naznaczony patologicznymi zdarzeniami często przenoszą je na swoje późniejsze życie bądź nie są w stanie zbudować jakiejkolwiek normalnej relacji, będąc dorosłymi ludźmi.

Kto najczęściej staje się oprawcą w związku?

Przemoc w relacjach partnerskich jest tematem zainteresowań naukowców od wielu już lat. Do tej pory jednak nie udało się wyodrębnić jednego, konkretnego profilu, czy też zbioru cech osobowości u osób, które dopuszczają się przemocy w związkach.

Przemoc w związkach występuję wśród biednych, bogatych, wykształconych oraz tych którzy szybko porzucili szkołę. Kluczową cechą wspólną jest określony kierunek myślenia w stylu. „biję, ale kocham”. Co kryję się w takim toku myślenia?

Oprawca, niezależnie na jakiej płaszczyźnie robi krzywdę drugiej osobie najczęściej chce zataić ten fakt. Co najważniejsze, również przed sobą.

Przykładem takiego zachowania jest np. pobicie partnerki lub partnera, a następnego dnia zakup bukietu pięknych kwiatów, prezentu i wyznanie miłości. Wówczas także oprawca wypiera z pamięci swoje zachowanie dnia poprzedniego, chcąc pamiętać jedynie romantyczne gesty wykonywane aktualnie. Jest to pewien rodzaj oszukiwania samego siebie, często wstępujący nie tylko u ofiar przemocy, ale także u jej inicjatorów.

Oszukiwanie samego siebie definiuje się jako tendencję do postrzegania się w pozytywnym świetle wbrew rzeczywistości. Jest to niezamierzone zniekształcenie postrzegania siebie, w przeciwieństwie do zarządzania wrażeniem, które stanowi celową taktykę autoprezentacji. Twierdzi się, że jest to ważny składnik dobrostanu oraz podstawa dobrego zdrowia psychofizycznego.

Zapamiętując wyłącznie dobre gesty w kierunku ukochanej lub ukochanego i wypierając z pamięci chwilę, w których to oprawca znęca się nad ofiarą, wówczas sam ma o sobie dobre zdanie. Nie analizuje przykrych chwil, swojego destrukcyjnego i patologicznego zachowania, a jedynie karmi się fałszywym przekonaniem, że jest przynajmniej dobrym partnerem życiowym. Wnioski te wysuwa na podstawie celowego skupienia się na momentach, gdy obdarowuje ofiarę jakimś prezentem, przeprasza i jest miły.

Przemoc fizyczna w związku

Jak wcześniej wspomniałam rodzajów przemocy w związku jest wiele. Niestety najczęściej występują one równolegle w konkretnej, toksycznej relacji. Warto jednak poznać dokładnie poszczególne rodzaje przemocy, aby w momencie zetknięcia się z takim zjawiskiem, niezależnie od tego, po której stronie się znajdujemy – jak najszybciej ją wyeliminować.

Przemoc fizyczna najczęściej występuję w rodzinach, a jej akty odbywają się w domach, za zamkniętymi drzwiami. Przemoc fizyczna zawsze oznacza naruszenie nietykalności fizycznej drugiego człowieka, celowo uszkodzenie jego ciała bądź zadanie bólu.

Taki rodzaj przemocy może wyglądać w różnoraki sposób, w zależności od dostępnych środków i tragicznych pomysłów, które przyjdą do głowy oprawcy.

Najczęściej taka przemoc przybiera formę:

• kopania,
• parzenia,
• duszenia,
• ale także popychania, policzkowania, itp.

W skutek tego ofiara może mieć mało widoczne ślady, np. w postaci siniaków w miejscach zakrywanych odzieżą bądź poważne konsekwencje zdrowotne jak złamania, rany cięte, ciężkie poparzenia.

Istnieją badania, które wskazują, że kobiety częściej używają fizycznej agresji wobec mężczyzn. (…) natomiast na skutek form agresji ze strony partnera to one doznają poważnych urazów fizycznych. Bardziej niebezpieczne i ryzykowne formy agresji fizycznej stosują mężczyźni i częściej wiążą się one z negatywnymi zdrowotnymi konsekwencjami, a nawet ze śmiercią ofiary. W okresie całego życia, więcej niż 1 na 3 kobiety (35,6%) i więcej niż 1 na 4 mężczyzn (28,5%) relacjonuje doświadczenie przemocy ze strony swojego partnera. – Mariola Paruzel-Czachura, Małgorzata Dobrowolska ,,Biję, ale kocham – koncepcja przemocy w związku intymnym z perspektywy psychologii moralności”

Przemoc psychiczna w związku – czym się charakteryzuje?

Przemoc psychiczna w związku inaczej nazywana jest przemocą emocjonalną i bezpośrednio łączy się z naruszaniem godności osobistej partnera lub partnerki. Co to dokładnie oznacza? Naruszanie godności osobistej najczęściej przejawia się w:

• poniżaniu,
• ośmieszaniu,
• manipulowaniu dla własnych korzyści,
• celowym wciąganiu w konflikty,
• całkowitym braku wsparcia, wyśmiewaniu w różnych aspektach: religii, poglądów, pochodzenia,
• zmuszaniu do utożsamiania się z własnymi poglądami,
• wymierzaniu kar w postaci całkowitego braku zainteresowania, uczuć, szacunku, rozmowy,
• stałą krytyką,
• wmawianiu chorób psychicznych,
• ograniczaniu lub zakazywaniu kontaktów z innych osobami ze szkoły, pracy, rodziny,
• całkowitą izolacją ofiary od otoczenia,
• domaganiu się posłuszeństwa,
• groźbach dotyczące wyrządzenia krzywdy fizycznej ofierze bądź osobom, na którym najbardziej jej zależy,
• zmuszaniu do oglądania rzeczy lub ich robienia, na które ofiara nie ma ochoty bądź nie chce ich wykonywać
• stosowaniu pogróżek, szantażu, gróźb popełnienia samobójstwa,
• ciągłym niepokojeniu,
• znęcaniu się nad zwierzętami domowymi i niszczeniu prywatnej własności ofiary.

,,Owo krzywdzenie psychiczne jest najbardziej nieuchwytną formą maltretowania człowieka. Trudno bowiem dostrzec pozornie niewidoczną przemoc posługującą się zazwyczaj słowem. Dopiero późniejsze skutki długotrwałej dewastacji psychicznej są zauważalne. Przemoc psychiczna jest trudna do zmierzenia, trudność sprawia też określenie typów zachowań i rodzajów krzywdzenia, ponieważ czasem pozornie błahe dla zewnętrznego obserwatora zdarzenie czy zachowanie nie nosi znamion nękania czy krzywdzenia, ale dla ofiary jednak, w zależności od jej pozycji w rodzinie, w grupie, częstotliwości z jaką ma miejsce, może stać się okrutnym ciosem dla psychiki, pozostawiając w niej trwały ślad
pozbawiający daną osobę godności i poczucia własnej wartości.” – dr hab. Wioletta Jedlecka

Przemoc ekonomiczna w związku

Przemoc ekonomiczna w związku często nazywana jest również nękaniem ekonomicznym lub terrorem finansowym. Opisywana jest najczęściej jako sytuacja, w której pieniądze lub inne wartości materialne są wykorzystywane do zaspokojenia potrzeby władzy i kontroli przez sprawcę przemocy. Tej rodzaj przemocy niestety daje satysfakcję osobie, która dopuszcza się takich patologicznych zachowań, najczęściej w najbliższej rodzinie. Pieniądze są przez oprawców traktowanie jako instrument umożliwiający zamierzone działania. Swoistego rodzaju kartę przetargową

Przemoc ekonomiczna najczęściej występuje w relacjach partnerskich/ małżeńskich, w których ofiarą jest kobieta. Te, często uzależnione są od przychodów mężczyzny, np. poprzez fakt, że poświęciły się dla dzieci, postanawiając przerwać karierę zawodową i zająć się ich wychowaniem.

Symptomy, które mogą świadczyć o stosowaniu przemocy ekonomicznej:

• pozbawianie środków do życia – całkowity brak pieniędzy na podstawowe potrzeby osoby, która nie pracuje w związku;
• okradanie rodziny, zabierając pieniądze np. na hazard, alkohol lub inne używki;
• ograniczanie dostępu do pieniędzy, np. szczegółowe wyliczanie pieniędzy na zakupy czy zabieranie karty kredytowej, odcinając od dostępu do pieniędzy;
• ograniczanie możliwości korzystania ze wspólnych dóbr materialnych, np. mieszkania czy samochodu;
• kontrolowanie wydatków;
• obniżanie wartości zarobionych pieniędzy;
• obniżanie wartości i zdolności do samodzielnego życia;
• zastraszanie;
• przerzucanie odpowiedzialności za utrzymanie rodziny na partnerkę;
• przekupywanie dzieci prezentami itp.

,,Kobiety, które nie pracują zawodowo i są na utrzymaniu męża, często mają błędne przekonanie, że skoro on zarabia, to ma prawo decydować o sposobie wydawania pieniędzy i kontrolowania na co one są przeznaczane. Równie trudna jest sytuacja kobiet, których partnerzy uchylają się od pracy zarobkowej, co często idzie w parze z nadużywaniem alkoholu” – dr hab. Wioletta Jedlecka

Jak walczyć z przemocą w rodzinie?

Warto uzmysłowić sobie, że niezależnie od zbudowanej relacji z drugim człowiekiem, więzów rodzinnych, czy jakichkolwiek innych korelacji z oprawcą – nikt nie ma prawa naruszać nietykalności cielesnej drugiego człowieka, jego godności osobistej czy stosować względem partnera/ partnerki np. przemocy ekonomicznej.

Wystąpienie jakiegokolwiek z rodzajów przemocy w związku powinno natychmiastowo zostać wychwycone i unicestwione.

Jeśli występuje wyraźna dysproporcja sił (w najróżniejszym znaczeniu tego słowa) warto szukać wsparcia z zewnątrz. Najczęściej zwierzenie się bliskiej osobie lub przyjaciółce nie będzie wystarczające, choć z pewnością i to jest pożądane do tzw. zrzucenia ciężąru emocjonalnego.

Wówczas, być warto udać się także do specjalisty dla par, jeśli osoba stosująca przemoc wyrazi zgodę na terapię. W skrajnych sytuacjach koniecznie trzeba zwrócić się do instytucji porządku publicznego i np. zgłosić przemoc fizyczną na policję.

Jeśli istnieją ofiary przemocy, które z jakiegoś powodu nigdy nie wyznały informacji, że są nękane osobom trzecim, mogą one poszukiwać pomocy anonimowo. W Internecie łatwo taką znaleźć chociażby w postaci zaufanych telefonów do specjalistów, którzy w ramach swoich działań społecznych oferują bezpłatne wsparcie.

Najważniejszą kwestią w sytuacji wystąpienia przemocy w jakiejkolwiek formie jest szybkie zaprzestanie tkwienia w takiej relacji. Błędnym jest myślenie, że ,,czasami trzeba się poświęcić”, lub ,,niektóre rzeczy robi się wbrew sobie, ale dla dobra dzieci”. Przemoc zawsze niesie za sobą tragiczne skutki dla jej ofiar, nie tylko tych bezpośrednich, które bardzo często kończą się samobójstwami. Każda przemoc powinna być karana.