Kiedy wypada Niedziela Palmowa i jakie są zwyczaje związane z tym świętem? Wyjaśniamy to w tym artykule. Sprawdź, co warto wiedzieć na temat ostatniej niedzieli Wielkiego Postu.
Spis treści
Kiedy jest Niedziela Palmowa: daty i znaczenie
Niedziela Palmowa to ostatnia niedziela Wielkiego Postu. To właśnie od niej zaczyna się Wielki Tydzień, w którym najbardziej uroczyście obchodzony jest Wielki Czwartek, Wielki Piątek oraz Wielka Sobota. Niedziela Palmowa a wraz z nią palmy wielkanocne upamiętniają wjazd Jezusa do Jerozolimy. Mimo że Chrystus podróżował na osiołku, a nie w karocy godnej władcy – witany był jak król. Według Biblii, wiwatujący na cześć Jezusa ludzie, trzymali w dłoniach gałązki palmowe. Rzucali mu je pod nogi, wołając: „Hosanna” (słowo wyrażające uwielbienie, radość i błaganie o pomoc). Niedziele Palmowa to święto ruchome, wypada dokładnie siedem dni przed Wielkanocą i w tym roku obchodzimy ją 24 marca.
Niedziela Palmowa: historia i znaczenie święta
Niedziela Palmowa, czyli Niedziela Męki Pańskiej rozpoczyna w Kościele katolickim najważniejszy i najbardziej uroczysty okres w roku liturgicznym — Wielki Tydzień. W Polsce Niedziela Palmowa nosiła również nazwę Wierzbnej lub Kwietnej, ponieważ przypada najczęściej w okresie kwitnienia pierwszych kwiatów. Niedziela Palmowa jest świętem chrześcijańskim upamiętniającym triumfalny wjazd Jezusa wraz z uczniami do Jerozolimy na Święto Paschy. W tym dniu rozpoczyna się okres przygotowania duchowego do świąt. Msze święte, w których następuje poświęcenie palm, symbolu odradzającego się życia oraz uroczysta procesja do kościoła, a następnie zostaje odczytany ewangeliczny opis Męki Pańskiej. W Polsce zwyczaj święcenia palm pojawił się w średniowieczu, a początki święta sięgają IV wieku. Zgodnie z wolą papieża Jana Pawła II od 1986 roku w Niedzielę Palmową obchodzony jest też Światowy Dzień Młodzieży. W Polsce Niedziela Palmowa jest kościelnym świętem od czasów średniowiecza. Najpierw (od IV w.) obchodzona była w Jerozolimie, skąd zwyczaj ten rozprzestrzenił się na chrześcijańskie kraje europejskie. Tradycja ta pojawiła się w miejsce pogańskiego kultu nadchodzącej wiosny. W tym czasie od wieków miały miejsce praktyki związane z kultem „rózgi życia” – młodej, zielonej gałązki, będącej symbolem odrodzenia przyrody po zimie. Palma na Niedzielę Palmową symbolizuje mękę i zmartwychwstanie Chrystusa oraz nieśmiertelność duszy. Niedziela Palmowa oznacza, że: do zmartwychwstania Jezusa pozostało siedem dni, podczas których w sposób szczególny należy rozważać znaczenie męki i zmartwychwstania Bożego Syna. Dla katolików to znak, że zbliża się najważniejsze święto w kalendarzu liturgicznym. Wielki Tydzień to czas głębokich duchowych przeżyć, w tym wiary, że życie jest silniejsze niż śmierć.
Tradycje Niedzieli Palmowej w Polsce i na świecie
W Polsce Niedziela Palmowa jest obchodzona jako jedno z najważniejszych świąt katolickich, które ma swoje specyficzne obrzędy i zwyczaje, takie jak m.in. tradycja przygotowywania palm wielkanocnych, zwłaszcza na terenach wiejskich. Często do ich wykonania potrzebna jest wierzba palmowa, witka wierzbowa, gałązka palmowa. Są one też ozdabiane kolorowymi wstążkami, kwiatami i figurkami. W niektórych regionach Polski odbywają się konkursy na najpiękniejszą palmę, a uroczystości związane z wycinaniem i ozdabianiem palm stanowią ważny element kultury ludowej, łączącej się z tradycją powitania wiosny i odrodzenia życia. W Polsce występują trzy główne rodzaje palm: wileńska, kurpiowska i południowopolska.
- Palma wileńska wykonana jest z suszonych traw i kwiatów, a nawet mchu, które barwi się na różne kolory i owija wokół patyka. Przybiera ona formę wałeczka o długości od kilkunastu do kilkudziesięciu centymetrów. Ten rodzaj wywodzi się właśnie z Wileńszczyzny i pojawia się najczęściej w dużych miastach.
- Palma kurpiowska tworzona jest z zielonych gałązek i bibuły. Ręcznie robione kwiaty są przymocowane do leszczynowego lub sosnowego pręta. Do dekoracji używa się bukszpanu, borówki lub jałowca. Taka palma może przybierać naprawdę pokaźne rozmiary i zazwyczaj ma długość od 2 do 10 metrów.
- Palma południowopolska powstaje z kilkunastometrowych prętów: wierzbowych, wiklinowych lub leszczynowych, które są przewiązywane rzemieniem. Jako ozdoby wykorzystuje się sztuczne kwiaty, wstążki, bazie czy bukszpan.
Wszystkie rodzaje palm w Polsce ozdabia się zwykle wiecznie zielonymi roślinami, takimi jak świerk, borówki leśne, bukszpan, cis. Całą palmę dekoruje się potem dodatkowo kolorowymi wstążkami i suszonymi kwiatami. Niedziela Palmowa jest ważnym świętem chrześcijańskim, obchodzonym w Polsce i na całym świecie. W Polsce tradycyjnie związana jest z procesjami, podczas których wierni niosą gałęzie palmowe i uroczystym poświęceniem palm. Podobne tradycje panują również w innych krajach, jednak różnią się one od siebie w zależności od regionu i kultury. Niedziela Palmowa to wyjątkowy dzień, w którym wspominamy wjazd Jezusa Chrystusa do Jerozolimy.
Jak wykonać palmę wielkanocną: poradnik krok po kroku
By zrobić palmę wielkanocną, warto użyć nie tylko kolorowych, efektownych ozdób, ale również żywych roślin, m.in.: bukszpan, żywotnik czy gałązki bazi. Do wykonania palmy wielkanocnej z bukszpanu potrzebne będą:
- prostokątny kawałek tektury,
- suszone liście,
- wstążki,
- gałązki bukszpanu,
- żonkile lub narcyzy,
- gałązki wierzby,
- kolorowe piórka,
- zaostrzone końce patyków,
- sztywne metalowe druty,
- cienki miękki drucik,
- zszywacz,
- nożyczki,
- klej.
Krok 1: Z tektury uformuj rożek i zepnij go zszywaczem. Przytnij tekturę, aby uzyskać kształt lejka. Włóż drut do lejka i przymocuj go klejem, odczekaj kilka minut, aż drut zastygnie.
Krok 2: Dołóż jeszcze trzy druty, aby konstrukcja palmy lejka była stabilna. Gdy klej wyschnie, obetnij końce drutów, tak by wszystkie miały podobną długość. Za pomocą kleju przymocuj do lejka suszone liście. Dzięki temu palma wielkanocna będzie kolorowa.
Krok 3: Naklej je tak, aby zachodziły na siebie. Nie zapomnij wykleić nimi także wnętrza lejka. Na wierzch naklej ozdobne, kolorowe piórka – dekoracja wielkanocna powinna być barwna i ozdobna. Zostaw konstrukcję na kilka minut, aby klej wysechł.
Krok 4: Gałązki bukszpanu przytnij tak, aby uzyskać proste, nierozwidlone, krótkie gałązki. Następnie przymocuj je za pomocą cienkiego drucika do grubszego drutu. Potem uformuj z niego wianek, który ozdobi dekorację wielkanocną.
Krok 5: Cebulki narcyzów nabij na zaostrzone kijki. Przez środek tekturowego lejka przełóż kilka gałązek wierzby. Za pomocą wstążek przymocuj do wierzby wcześniej przygotowany wianek i dołóż narcyzy. Końce gałązek obwiąż ściśle wstążką i palma wielkanocna gotowa!
A do kiedy trzymać palmy wielkanocne? W dzisiejszych czasach nie przypisujemy już wielkanocnej palmie żadnych wyjątkowych właściwości. Traktujemy ją raczej jak ciekawą tradycję. Nie zapominajmy jednak, że cały czas jest to poświęcony przedmiot, któremu należy się szczególny szacunek. Niedopuszczalne jest wyrzucenie takiej palmy na śmietnik. Według Katechizmu Kościoła Katolickiego to świętokradztwo. Dopuszczamy się wówczas bowiem profanowania lub niegodnego traktowania rzeczy poświęconych Bogu (KKK 2120). Warto wiedzieć, że tę samą palmę można święcić wielokrotnie. Nie trzeba za każdym razem mieć nowej. Zaraz po świętach można więc palmę schować i wyciągnąć na kolejną Wielkanoc.
Niedziela Palmowa w Kościele: liturgia i zwyczaje
Liturgia Niedzieli Palmowej jest rozpięta między dwoma momentami: radosną procesją z palmami oraz czytaniem- jako Ewangelii – Męki Pańskiej, zwykle z podziałem na role, według jednego z 3 Ewangelistów: Mateusza, Marka lub Łukasza (Mękę Pańską wg św. Jana czyta się podczas liturgii Wielkiego Piątku). W ten sposób Kościół podkreśla, że triumf Chrystusa i Jego Ofiara są ze sobą nierozerwalnie związane. W Niedzielę Palmową obowiązuje czerwony kolor szat liturgicznych. Mimo to uroczystość ma wymowę radosną, gdyż rozpoczyna ciąg wydarzeń, przez które dokonało się zbawienie świata. Chrześcijańskie tajemnice wiary przenikają się wzajemnie – chwała i radość tworzą nierozdzielną całość z cierpieniem; w męce zapowiedziane jest zmartwychwstanie i zbawienie.
Symbolika palmy wielkanocnej: co oznaczają jej elementy
Palma jest nie tylko symbolem triumfu, ale i męczeństwa. W ikonografii święci przedstawiani byli właśnie z liściem palmowym jako symbolem śmierci męczeńskiej. Palma pojawiała się również na nekrologach, jako znak odkupienia i zapowiedź raju po śmierci. Z wielkanocnymi palmami jest związanych wiele ludowych zwyczajów i wierzeń. W Polsce do wykonania palm wielkanocnych często używa się gałązek wierzby, szybko budzącej się do życia po długiej zimie i spotykanej na terenie całego kraju. Według starych, jeszcze przedchrześcijańskich wierzeń drzewu temu przypisywano magiczne znaczenie. Poganie wierzyli, że wierzbowe korony i pnie zamieszkują dobre, opiekuńcze duchy. Wierzba była też postrzegana jako symbol płodności. Dlatego też w wielu ludowych wierzeniach przetrwał pogląd mówiący o tym, że gałązki wierzbowe święcone w Palmową Niedzielę posiadają szczególne moce. Przede wszystkim mają zapewniać wszelakie dobra – zdrowie, bogactwo, szczęście w rodzinie i gospodarce.
Przyjmijcie od nas serdeczne i ciepłe życzenia na Niedzielę Palmową!
