Jak rozpoznać depresję i jaki ma wpływ na związek?

Depresja depresji nierówna i u każdej osoby może się ona inaczej objawiać. Czasami źle się czujemy, odczuwamy smutek i przygnębienie, chcemy zostać w łóżku na cały dzień lub po prostu odczuwamy brak energii i mówimy, że mamy depresję. Jednak zwykle to stan przejściowy, bo prawdziwa choroba to nie chwilowa niedyspozycja.

Depresja to stan, kiedy przestają nas cieszyć codzienne radości, tracimy zainteresowania, unikamy kontaktu z ludźmi. Choć granica pomiędzy tymi stanami jest cienka, to chorobę zdiagnozujemy po bardziej wyrazistych objawach, takich jak spowolnione funkcje życiowe, zaburzenia koncentracji czy obniżonej samoocenie. Do tego dochodzi stały, ponury nastrój, pesymistyczne myśli i brak nadziei. Utrata sensu życia, zaburzenia snu, jedzenia, obojętność i stałe zmęczenie.

To wszystko powinno dać nam do myślenia, że warto wybrać się do specjalisty, porozmawiać z psychologiem i ostatecznie rozpocząć leczenie, zanim choroba nie postąpi i nie doprowadzi nas do sytuacji zagrażającej naszemu zdrowiu lub życiu.

Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że na depresję choruje 350 milionów ludzi, a każdego roku z jej powodu umiera ok. 800 000 osób. Depresja jest jednym z najpoważniejszych zaburzeń zdrowotnych świata, tak samo jak np. choroby układu krążenia.

Objawy depresji i postawienie diagnozy

Depresję może definiować wiele objawów, często takich, które pojawiają się także w przypadku innych chorób. Dlatego ostateczną diagnozę zawsze powinien stawiać lekarz, na podstawie bezpośredniego wywiadu i oceny pacjenta. Kryteria zaburzeń depresyjnych publikuje WHO, które wyróżnia 3 podstawowe objawy depresji:

• obniżony nastrój, smutek, poczucie bezsensu i beznadziei, lęku i niepokoju,
• brak radości, utrata zainteresowań i satysfakcji, huśtawki emocjonalne,
• brak energii, obniżenie aktywności i motywacji do działania.

Oraz 7 dodatkowych objawów:

• negatywna własna ocena, obniżona samoocena,
• poczucie winy,
• myśli i zachowania samobójcze,
• niesprawność intelektualna, problemy z koncentracją i przyswajaniem wiedzy,
• zaburzenie aktywności, słabsze kontakty interpersonalne,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia apetytu i masy ciała.

Dodatkowo pod uwagę bierze się zmiany w wyglądzie chorego:

• uboga mimika,
• smutny wyraz twarzy,
• monotonny i powolny głos,
• spowolnione ruchy, częsta zmiana pozycji, nerwowa zabawa palcami rąk.

Depresji towarzyszą także dolegliwości bólowe:

• bóle żołądkowo-jelitowe,
• bóle głowy,
• bóle podbrzusza,
• bóle pleców.

Zdiagnozowanie depresji wymaga nie tylko pojawienia się powyższych objawów, ale także odpowiedniego czasu ich trwania. Pacjent prawdopodobnie choruje, jeśli odczuwa równocześnie co najmniej cztery objawy w tym, co najmniej dwa podstawowe i utrzymują się one co najmniej od dwóch tygodni.

Przyczyny chorowania na depresję

Przyczyny depresji są złożone i nadal nie do końca poznane. Wiemy, że choroba może być uwarunkowana biologicznie (depresja endogenna, depresja organiczna i depresja jednobiegunowa) lub psychologicznie (depresja egzogenna, depresja reaktywna). Bardzo ważne podczas diagnozowania choroby są czynniki genetyczne, które nie odpowiadają bezpośrednio, ale wykazują predyspozycję do łatwiejszego zapadania na depresję. Bardziej zagrożone są osoby, mające w rodzinie bliskich z tą chorobą.

Coraz częściej mówimy się o tym, że depresja jest chorobą cywilizacyjną, na którą wpływ oprócz przyczyn biologicznych i psychicznych ma styl życia, w tym przewlekły stres lub niewłaściwa dieta. Mają one niekorzystny wpływ na bakterie jelitowe, które są bezpośrednio powiązane z funkcjonowaniem mózgu. Dlatego w nowoczesnych sposobach leczenia depresji chorzy bardzo często razem z lekami psychotropowymi otrzymują zalecenie przyjmowania probiotyków.

W Polsce na zaburzenia psychiczne cierpi 8 milionów osób, a ok. 1,5 miliona z nich to osoby ze zdiagnozowaną depresją. Szacuje się, że choroba dotyka nawet co dziesiątego Polaka!

Czynniki ryzyka depresji

Depresja oprócz uwarunkowań genetycznych czy biologicznych może być wynikiem bardzo stresującego wydarzenia w życiu: śmierć małżonka lub dziecka, rozwód czy choroba. Jednocześnie zaburzenia depresyjne pojawiają się równocześnie z innymi chorobami typu nadciśnienie, cukrzyca czy choroby neurologiczne. Co istotne depresja może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem tych zaburzeń: osoby z niskim nastojem są bardziej podatne na infekcje z uwagi na zaburzony układ odpornościowy, a z drugiej strony przewlekłe infekcje prowadzą do pogorszenia się nastroju).

Przyczyny depresji często są wynikiem połączenia wielu czynników. Przykładem takiego mieszanego zaburzenia jest depresja poporodowa, w której kluczową rolę odgrywają zarówno czynniki psychiczne, jak i zmiany hormonalne.

Jak rozpoznać depresję u bliskiej osoby?

Pierwszą osobą, która może zauważyć zmianę i rozpoznać pierwsze symptomy jest partner lub partnerka. Bardzo ważną rolą jest obserwacja i szybkie wyłapywanie innych niż zawsze zachowań. Objawy, jakie powinny zwrócić naszą uwagę to problemy ze snem, wahania nastrojów czy utrata zapału i energii życiowej. Kolejne symptomy w dużej mierze zależą od rodzaju depresji.

Depresja urojeniowa

Towarzyszą jej obniżenie poczucia własnej wartości, negatywne myśli o przyszłości, które mogą nawet osiągać poziom urojeń. Chory odnosi wtedy wszystkie sygnały z otoczenia do siebie, zaczyna mieć myśli katastroficzne i trafić zaufanie do bliskich.

Depresja lękowa

Głównym objawem jest silne uczucie niepokoju, towarzyszące choremu bez większego powodu. Jednocześnie może odczuwać nerwowe pobudzenie.

Depresja z zahamowaniem

Chory nie podejmuje aktywiści, nie chce jeść, nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem, siedzi w jednej pozycji, z zastygłym wyrazem twarzy, nie odzywa się i odmawia pomocy. Ten rodzaj nazywamy osłupieniem depresyjnym.

Depresja dwubiegunowa

To choroba, w której depresja przeplata się z okresami manii. Chory z jednej strony jest całkowicie zobojętniały i myśli o śmierci, a z drugiej jest pełen życia i skrajnego optymizmu.

Depresja poschizofreniczna

Zwykle pojawia się po epizodzie choroby schizofrenicznej. Objawia się przede wszystkim typowo depresją, ale jednocześnie występują objawy schizofreniczne.

Depresja nerwicowa

Zwana zaburzeniami osobowości objawia się przewlekłym obniżeniem nastroju, który trwa co najmniej dwa lata. Osoba chora jest cały czas smutna, zmęczona, czuje, że sobie nie radzi.

Depresja nietypowa

To stan chorobowy, w którym następuje odwrócenie cech typowej depresji. Przykładowo zamiast braku występuje nadmierny apetyt, a bezsenność zastępuje nadmierna senność.

Depresja sezonowa

Kiedy co roku w okresie przesilenia wiosennego lub jesiennego następuje spadek nastroju mówimy o depresji sezonowej. Spowalniają wtedy funkcje życiowe, obniża się nastrój, czujemy zmęczenie, niepokój i rozdrażnienie.

Depresja poporodowa

Kobieta odczuwa zaburzenia snu i łaknienia, brak radości z kontaktu z dzieckiem, czuje, że nie nadaje się na matkę. Często mylona jest z baby bluesem, który trwa do kilkunastu dni po porodzie. Jednak depresja może pojawić się nawet kilka miesięcy później, dlatego tak ważne jest otoczenie młodej mamy wsparciem.

Leczenie depresji

Przede wszystkim warto sobie uświadomić, że depresja to choroba. Nie wymysł, nie gorszy nastrój czy widzi misie osoby dotkniętej tych schorzeniem. To choroba ciężka i przewlekła, z tendencją do powrotów i wymagająca dobrze dobranej, systematycznej i długotrwałej terapii farmakologicznej. Bardzo ważnym wsparciem jest także terapia psychologiczna. Poprawę można zauważyć, po co najmniej 6 tygodniach, a zwykle dopiero po 12.

Nowoczesne leki nie powodują praktycznie żadnych skutków ubocznych i uniezależniają. Nie zmieniają także osobowości, co jest częstą obawą osób chorych i ich bliskich. Co ważne, współczesne antydepresanty nie pobudzania, ani nie uspokajają, co pozwala prowadzić normalne życia i w miarę poprawy wrócić do swoich zajęć oraz obowiązków.

Zdarza się, że postać depresji jest tak ciężka, że proponowane są dodatkowe formy leczenia, np. elektrowstrząsami. Przynoszą one poprawę stanu zdrowia u ponad 80 proc. chorych.

Depresja a związek – jak choroba wpływa na wspólne życie?

Rozmawiając o depresji, mówimy o osobie chorej i to, w jaki sposób się ona zmienia, jakie objawy jej towarzyszą i z czym się musi mierzyć. Natomiast zwykle depresja dotyka także bliskich, mieszkających w tym samym domu, partnerów. Warto sobie uświadomić, że depresja działa nie tylko autodestrukcyjnie na chorego, ale i ma bardzo duży, zwykle negatywny wpływ na jakość związków.

Głównie wynika to z zamknięcia i odcięcia się osoby chorej i znacznego pogorszenia się komunikacji interpersonalnej z partnerem. Spada jakość relacji, ale bardzo istotne jest wspieranie i pozytywna komunikacja, które w perspektywie zmniejszają odczuwanie depresji nie tylko przez chorego, ale i przez partnera. Zależność oddziałuje w obie strony, ponieważ zaufanie, troska i życzliwość zmniejszają ryzyko depresji.

Depresja nasila problemy związane z komunikacją pomiędzy partnerami. Istotne znaczenie ma płeć, ponieważ mężczyźni odczuwający stany depresyjne są skłonni mnie angażować się w relację i wspierać partnerkę, kiedy tymczasem kobiety w stanie depresji postrzegają partnera jako tego mniej zaangażowanego i wycofanego.

Stan depresji jest bardzo trudnym momentem dla związku – tak samo dla osoby chorej, jak i dla jej partnera. Pomoc jest wskazana, ale często bardzo utrudniona, bo z jednej strony chory chce być sam, nie chce tej pomocy, nie potrzebuję jej, a z drugiej chce opieki, troski i po prostu bycia obok. Dla partnera może być to bardzo trudne i wymaga odporności oraz silnej psychiki. W pewnym sensie na depresję chorują obie osoby, bo są tak samo dotknięte i zaangażowane w nią.

Dlatego tak ważne jest unikanie wszelkich tekstów oceniających, typu „weź się w garść”, „zrób coś z sobą”, „inni mają gorzej i nie narzekają”. Takie słowa powodują, że osoba chora jeszcze bardziej się wycofuje, odcina się emocjonalnie i traci zaufanie, nakręcając koło samotności i cierpienia.

Jak pomóc chorej osobie?

Osoba chora jest zamknięta i wycofana, dlatego trudno jest jej prosić o pomoc. Partner lub partnerka musi być spokojny i wyrozumiały, cierpliwy, życzliwy oraz okazywać dużo miłości. Warto proponować stale pomoc, w szczególności zachęcać do rozpoczęcia leczenia, wizyty u lekarza, psychoterapii, otworzenia się i opowiedzenia o swoich problemach.

Warto zastanowić się, co jest powodem takiego stanu, poszukać przyczyn w dzieciństwie i braków emocjonalnych we wczesnych latach życia. W takim przypadku, odkrywając te emocje, możemy potraktować depresję jako doświadczenie wzmacniające więź. Ale dla niektórych tak trudna sytuacja może doprowadzić do rozpadu relacji i zakończenia związku. I na to także trzeba być przygotowanym, bo czasami lepiej jest odpuścić niż zatracić siebie i samemu stać się nieszczęśliwym oraz samotnym.

Gdzie szukać pomocy?

Zarówno osoby chore, jak i ich bliscy mogą skorzystać z pomocy, dzwonić pod Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji – 22 594 91 00. W każdą środę i czwartek w godzinach 17.00-19.00 przy telefonie dyżuruje lekarz specjalista – psychiatra. Udzielane porady są bezpłatne, a podczas rozmowy nie trzeba podawać żadnych danych osobowych.