Gdy nadchodzi wyczekiwany moment ślubu, niewiele osób zawraca sobie głowę kwestiami majątkowymi. W końcu wybieranie dekoracji ślubnych, kosztowanie tortów weselnych i ta wspaniała myśl o wspólnym życiu to coś znacznie przyjemniejszego niż jakieś skomplikowane prawo majątkowe w małżeństwie. Nie sposób się z tym nie zgodzić. Jednak zdarzają się sytuacje, w których warto tej kwestii dopilnować.
Spis treści
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest majątek wspólny i osobisty małżonków?
- Czy warto zadbać o podpisanie intercyzy?
- Jak wygląda proces dziedziczenia?
Wspólne życie, które wkrótce rozpoczniecie, niesie ze sobą wiele niespodzianek, szczęśliwych chwil, ale i wyzwań. Po ślubie zaczną się pojawiać myśli o nabyciu pierwszej, wspólnej nieruchomości (o ile już do tego nie doszło), zaczniecie gromadzić razem oszczędności i pewnie przyjdzie czas na jakieś inwestycje. Gdy się zagłębimy w te wszystkie czynności, to wywołują one pewne konsekwencje prawne.
Dowiedz się, czym w praktyce jest prawo majątkowe w małżeństwie!
Prawo majątkowe w małżeństwie – majątek wspólny a majątek osobisty
W momencie, w którym w świetle polskiego prawa staniecie się oficjalnie małżeństwem, powstanie między Wami wspólność majątkowa. Oczywiście poza przypadkami, gdy przed ślubem zdecydujecie się na spisanie intercyzy. Jeśli zastanawiasz się, po ilu latach małżeństwa majątek jest wspólny, to powinnaś wiedzieć, że dzieje się to z chwilą zawarcia ślubu – chyba że spisana przez Was wcześniej umowa ustanawia inaczej.
Możemy wyróżnić trzy rodzaje majątku małżeńskiego:
- wspólny małżonków,
- osobisty żony,
- osobisty męża.
Skoro już znamy wszystkie możliwe rodzaje majątku, czas sprawdzić, co dokładnie kryje przed nami prawo majątkowe w małżeństwie.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Gromadzenie wspólnego majątku dla wielu małżeństw jest odzwierciedleniem najwyższego zaufania i bezgranicznej miłości. Nagle wszystko, co było wyłącznie “moje”, staje się “nasze”, a więc należy również do drugiej połówki. Wspólność majątkowa, występująca najczęściej jako małżeńska wspólność majątkowa, to szczególny rodzaj łączenia majątków obu małżonków w jeden. Wspólność ta, znana także jako wspólnota małżeńska, jest uregulowana w prawie jako ustawowa wspólność majątkowa. Polega ona na tym, że majątek, który zaślubiona para nabywa i gromadzi od momentu ślubu, staje się wspólnym majątkiem obojga. Wspólność ustawowa, jako jeden z podstawowych reżimów majątkowych małżeństwa, reguluje wiele bardzo ważnych kwestii związanych z własnością małżonków, w tym podział majątku w przypadku rozwodu czy śmierci jednego z nich.
Zgodnie z polskim prawem w skład majątku wspólnego wchodzą
- pobrane wynagrodzenia za pracę i wszelkie inne dochody z działalności zarobkowej,
- dochody z majątku wspólnego i osobistego małżonków,
- środki zgromadzone na rachunkach emerytalnych,
- kwoty składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego w ZUS.
Warto wiedzieć, jak działa wspólnota majątkowa, ponieważ decyzje jej dotyczące w większości przypadków wymagają zgody obojga małżonków, a podział majątku w przypadku rozwodu lub śmierci małżonka jest zgodny z zasadami ustalonymi wcześniej. Jak widać, majątek ten to nie tylko stan konta, lecz znacznie więcej! Innymi słowy, niemal wszystko, co zarobisz Ty i Twój małżonek, a także wszelkie oszczędności emerytalne po ślubie stają się wspólne. Również korzyści finansowe, które osiągasz z majątku osobistego, wchodzą do wspólnoty majątkowej (np. dochód z wynajmu kupionego przed ślubem mieszkania).
Obowiązuje również współwłasność samochodu w małżeństwie – oznacza to, że do zakupionego po ślubie auta zarówno mąż, jak i żona mają równe prawa, niezależnie od tego, kto figuruje w dowodzie rejestracyjnym.
A jak mają się do tego osobne konta w małżeństwie a podział majątku? Zgodnie z ustawą, cały zgromadzony we wspólnocie dochód, niezależnie od konta bankowego czy miejsca przechowywania – pozostaje wspólny i zawsze podlega podziałowi.
Czy w takim razie istnieje możliwość, aby powiększyć swój majątek już po wejściu do małżeńskiej wspólnoty majątkowej? Czy w małżeństwie można kupić mieszkanie tylko na siebie? Jeśli jesteście w małżeńskiej wspólnocie majątkowej, to technicznie każda nieruchomość nabyta po ślubie staje się wspólnym majątkiem obojga partnerów, nawet jeśli została zakupiona na nazwisko tylko jednego z małżonków. To oznacza, że w razie rozwodu lub śmierci jednego z małżonków, ta nieruchomość będzie podlegać podziałowi lub dziedziczeniu zgodnie z zasadami ustalonymi dla małżeńskiej wspólnoty majątkowej.
Możliwe jest jednak dokonywanie różnych przesunięć pomiędzy majątkami osobistymi, czego przykładem jest darowizna dla żony w trakcie małżeństwa. Innymi słowy, mąż może przekazać majątek ze swojego osobistego majątku na rzecz żony, co staje się formą przeniesienia własności, bez konieczności zgody drugiego małżonka. Darowizna może obejmować różne dobra – od nieruchomości, papierów wartościowych, po pieniądze.
Jednakże istnieją od tego pewne wyjątki – część praw i obowiązków małżonków należy wyłącznie do majątku osobistego, nawet w przypadku wspólnoty majątkowej.
Co to jest majątek osobisty małżonka?
Wielu przyszłych nowożeńców przed ślubem zgromadziła już jakiś majątek. Być może w formie gotówki, która czeka na koncie oszczędnościowym, a może w formie nieruchomości (np. działki, domu) lub ruchomości (np. samochodu). Od razu pojawia się pytanie, co dzieje się z tym wszystkim po ślubie? Czyją własnością stają się te rzeczy? Czy mieszkanie kupione przed ślubem wchodzi do majątku wspólnego? Aby to dobrze zrozumieć, należałoby się odnieść do doktryny prawa i kwestii majątku osobistego.
Wszystkie składniki, które wchodzą w skład majątku osobistego, zostały uregulowane w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Czy majątek nabyty przed ślubem podlega podziałowi?
Warto wiedzieć, że cały przedmałżeński majątek każdego z partnerów pozostaje ich osobistą własnością również po ślubie. Zgromadzone dobra są chronione przez prawo i nie trzeba spisywać w związku z tym żadnej dodatkowej umowy, która miałaby stanowić zabezpieczenie w przypadku rozwodu.
Co w takim razie należy do majątku osobistego każdego z małżonków? Rozwiewamy wątpliwości!
Do majątku osobistego należą w szczególności:
- przedmioty majątkowe, które zostały nabyte przed ślubem;
Przykład: Ania przed ślubem kupiła mieszkanie. Zdecydowała razem z mężem, że nie będą zawierać intercyzy. W takim przypadku po ślubie to mieszkanie w dalszym ciągu będzie wchodziło do majątku osobistego Ani. Zatem w przypadku ewentualnego rozwodu nie będzie musiała się tym mieszkaniem podzielić.
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej;
Przykład: Kasia podczas trwania małżeństwa otrzymała darowiznę od babci w postaci działki budowlanej. Wówczas ta działka należy wyłącznie do Kasi, chyba że zapis w umowie darowizny stanowiłby, że jest przeznaczona dla obojga małżonków.
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
Przykład: Jowita uwielbia trenować na rowerze i kiedy tylko ma okazję, wyrusza na trasy rowerowe. Rower jest używany wyłącznie przez nią i nigdy nie korzystał z niego jej mąż. Po ustaniu małżeństwa rower będzie jej własnością.
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
Przykład: Anita ze względu na rodzaj wykonanej pracy otrzymała prawo do mieszkania służbowego, w którym zamieszkuje wspólnie z małżonkiem. Po rozwodzie takie prawo będzie przysługiwało wyłącznie Anicie.
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
Przykład: Emilka w trakcie trwania małżeństwa brała udział w konkursie literackim i wygrała w nim kwotę 10 000 zł. Po ustaniu związku małżeńskiego kwota nagrody nie wchodzi w skład zgromadzonego majątku wspólnego.
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
Przykład: Karolina po ślubie uzyskała patent na zgłoszony przez nią wynalazek. Ten patent wchodzi wyłącznie do jej majątku osobistego.
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.
Przykład: Beata otrzymała od rodziców przed ślubem kolekcję unikatowej, kolekcjonerskiej porcelany. Po ślubie sprzedała tę kolekcję i za pieniądze z niej uzyskane kupiła samochód. Ten samochód nie będzie wchodził do majątku wspólnego małżonków.
Gdy wszystko układa się pomyślnie, prawo majątkowe w małżeństwie nie ma aż tak wielkiego znaczenia. Niemniej czasem, nawet mimo wielkiego uczucia, osoby decydują się zabezpieczyć przed sytuacjami losowymi, które niestety czasem się zdarzają i w związku z tym decydują się na intercyzę, dzięki której może zostać zapewniona rozdzielność majątkowa po ślubie – oznacza to, że mimo wejścia we wspólnotę małżeńską, gromadzony majątek pozostaje nieprzerwanie rozdzielony pomiędzy parę, a majątek osobisty małżonka (zgodnie z wcześniej podpisanymi ustaleniami) w przypadku rozwodu czy śmierci nie może zostać naruszony wbrew jego woli.
Czy warto podpisać intercyzę?
Intercyza jest małżeńską umową majątkową, dzięki której małżonkowie mogą ograniczyć lub rozszerzyć wspólność majątkową, czy też wprowadzić całkowitą rozdzielność majątkową. Nie sposób pominąć tego aspektu, gdy na świeczniku jest rozpatrywane prawo majątkowe w małżeństwie.
Główne powody, które przemawiają za podpisaniem intercyzy:
1. Bezpieczeństwo finansowe małżonków
Dla jednego bezpieczeństwem jest posiadanie wspólnego majątku, inni zaś widzą w tym zagrożenia. W końcu nigdy nie wiadomo, co przyniesie życie.
Czasem zdarza się, że jeden z małżonków popada w długi (np. przez nieudany pomysł na biznes), wówczas w przypadku majątku wspólnego zobowiązania zostaną pokryte nie tylko z majątku osobistego osoby, która wpadła w tarapaty, ale też z majątku jego małżonka.
Dzięki intercyzie można temu zapobiec. W takim przypadku za długi odpowie tylko ta osoba, która je zaciągnęła, zaś majątek drugiego małżonka pozostaje bezpieczny.
2. Niezależność finansowa
Intercyza umożliwia całkowitą swobodę w dysponowaniu gromadzonymi dochodami. Każdy z małżonków ma swoje oddzielne finanse. Jeśli zatem jeden z małżonków chce dokonać większego zakupu, np. nieruchomości i finansować ją kredytem hipotecznym, wtedy bank będzie badać wyłącznie zdolność kredytową zainteresowanego.
Zazwyczaj przy większych kredytach tj. powyżej 20 000 zł (w zależności od banku) wymagana jest zgoda małżonka na zaciągnięcie zobowiązania. Zatem dopóki małżonek nie wyrazi zgody, mamy związane ręce.
3. Rozwód bez podziału majątku
Zdajemy sobie sprawę, że biorąc ślub, nikt nie zakłada rozwodu. W końcu po co brać ślub, gdy myśli się o rozwodzie? Niemniej, analizując prawo majątkowe w małżeństwie, nie sposób nie wspomnieć o tej kwestii.
Podczas rozprawy rozwodowej zazwyczaj największe batalie toczone są o opiekę nad dziećmi i pieniądze. Oczywiście na nic nie ma utartej reguły i schematu, a życie jest nieprzewidywalne. Można jednak ograniczyć ciężar ewentualnych komplikacji, podpisując intercyzę i w ten sposób zapewnić sobie spokój. To prawie jak ubezpieczenie od ewentualnych konfliktów i problemów.
Co tracisz, podpisując intercyzę?
Oprócz pozytywnych aspektów, jakie wynikają z podpisania intercyzy, ma ona też swoje ciemne strony.
1. Wspólne rozliczenie podatkowe
Jeśli jeden z małżonków zarabia zdecydowanie więcej niż drugi, wówczas dużo korzystniejszym rozwiązaniem jest wspólne rozliczenie podatkowe. Niestety nie jest to możliwe, jeśli u małżonków ustanowiono rozdzielność majątkową. Tak samo jak nie jest możliwe wspólne rozliczenie bez ślubu.
2. Zaciąganie razem zobowiązań kredytowych
W przypadku, gdy małżonkowie chcą zaciągnąć kredyt, a wcześniej podpisali intercyzę, wówczas ich zdolność kredytowa jest liczona oddzielnie. Niekiedy oznacza to niestety pogorszenie warunków kredytowych.
Skoro znamy już wady i zalety, jakie wynikają z podpisania intercyzy, pora przejść do kwestii dziedziczenia.
Dziedziczenie a prawo majątkowe w małżeństwie
Podobnie jak o rozwodzie nikt nie chce myśleć też o śmierci. Aczkolwiek w niektórych przypadkach warto wcześniej uregulować kwestię dziedziczenia. Zwłaszcza jeśli chcemy rozdysponować majątek inaczej, aniżeli wynika wprost z przepisów (np. spisując testament). W ten sposób możemy zapewnić bezpieczeństwo finansowe bliskim zgodnie z naszą wolą.
Kwestie dziedziczenia po małżonku zostały uregulowane w przepisach Kodeksu cywilnego. Wyróżniamy następujące sytuacje:
Czy żona dziedziczy majątek osobisty męża? Dziedziczenie w przypadku braku zstępnych spadkodawcy
W Polsce obowiązuje ustawa regulująca dziedziczenie, która zawiera przepisy dotyczące dziedziczenia majątku osobistego męża przez jego żonę oraz odwrotnie. Zgodnie z polskim prawem, żona ma prawo do dziedziczenia majątku osobistego swojego męża, a mąż do majątku osobistego swojej żony, szczególnie gdy druga osoba nie pozostawiła zstępnych – do spadku zostają wtedy powołani z ustawy jej małżonek i rodzice.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Małżonek dziedziczący w zbiegu z innymi spadkobiercami może jednak w takiej sytuacji żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy wszelkich przedmiotów codziennego użytku, z których za życia korzystał wspólnie z małżonkiem lub sam (zapis naddziałowy).
Testament
Jeśli spadkodawca sporządził testament i powołał małżonka do dziedziczenia jako jedynego spadkobiercę, wówczas dzieciom przysługuje jedynie prawo do zachowku po śmierci rodzica.
W przypadku gdy uprawniony do zachowku jest niezdolny do pracy lub małoletni przysługuje mu ⅔ wartości udziału spadkowego, który należałby mu się według przepisów o dziedziczeniu ustawowym. W pozostałych sytuacjach wartość zachowku wynosi połowę należnego udziału.
Jak widzisz, prawo majątkowe w małżeństwie kryje w sobie wiele zawiłości i rzeczy, z których totalnie możemy nie zdawać sobie sprawy na etapie zawierania małżeństwa. Niemniej przed ślubem warto omówić z narzeczonym kwestie prawne i zadbać o wspólną spokojną przyszłość. Pozwoli Wam to na późniejszym etapie uniknąć zbędnych nieporozumień czy rozczarowań.
A jeśli mowa o dobrym przygotowaniu do ślubu, to nie zapomnij pobrać darmowego planera Wedding Dream APP!🤩 Nasza redaktor naczelna ma dla Ciebie tam mnóstwo wskazówek, przydatnych narzędzi i materiałów, dzięki którym zorganizujesz swoje wymarzone wesele 😉
